Conflitualidade rural e comunidade campesina na virada do século XX. Fim de um ciclo ou recomposição adaptativa da estratégia comunitária? Galiza, 1885-1907

Autores

DOI:

https://doi.org/10.25247/hu.2021.v8n15.p85-101

Palavras-chave:

Campesinato, comunidade, conflitualidade.

Resumo

Em face das interpretações canónicas na historiografia galega a salientarem o salto qualitativo representado pelo surgimento do Agrarismo e o processo de proprietarização a ele associado, esta comunicação sustenta que a excessiva ênfase posta nas mudanças produzidas no tránsito do século XIX para o XX na Galiza agrária (privatização produtiva, penetração do capitalismo, desagregação comunitária, assunção do individualismo…) obscurece na realidade a visão de conjunto da rebeldia rural, dificultando a interpretação do significado de muitos conflitos e tradições de luta na longa duração. Assim mesmo põe-se em causa a suposta desagregação da trama comunitária campesina, na medida em que ela, longe de se amostrar incompatível com a proprietarização (enquanto que estratégia reprodutiva predominante), parece ter mesmo favorecido a articulação de novas fórmulas de luta empreendidas sob o manto protetor do Agrarismo, tanto em defesa do monte comunal face às tentativas privatizadoras do Estado Liberal, quanto em prol da renovação do aparelho produtivo da agricultura e a eliminação do sistema foral.


Downloads

Os dados de download ainda não estão disponíveis.

Biografia do Autor

  • Carlos F. Velasco Souto, Universidade da Corunha (Galiza)
    Universidade da Corunha (Galiza)

Referências

ARTIAGA REGO, Aurora et al. Agricultura y capitalismo en Galicia: una perspectiva histórica. In: SAAVEDRA, Pegerto;VILLARES, Ramón. (eds.). Señores y campesinos en la Península Ibérica: Siglos XVIII-XX. Barcelona: Crítica, 1991, vol 2, p. 346-372.

ARTIAGA REGO, Aurora et al. O proceso de adaptación do mundo agrario ao capitalismo. In: VV.AA.: Galicia fai dous mil anos: O feito diferencial galego. Santiago de Compostela: Museu do Pobo Galego, 1997,vol. 2, p. 201-218.

BALBOA LÓPEZ, Xesús. A comunidade campesiña na Galicia contemporánea: algunhas reflexións sobre a súa persistencia e a súa crise. In: III e IV Semanas Galegas de Historia: A Guerra en Galicia. O rural e o urbano na historia de Galicia. Santiago de Compostela: Asociación Galega de Historiadores, 1966.

BALBOA LÓPEZ, Xesús; FERNÁNDEZ PRIETO, Lourenzo. (1990): Sobre campesiñado e capitalismo ¿subordinación recente ou adaptación histórica? A Trabe de Ouro, nº 3, p. 421-429.

BAPTISTA, Fernando Oliveira. O destino camponês. Castro Verde: 100Luz, 2013.

BELTRÁN TAPIA, Francisco J. En torno al comunal en España: una agenda de investigación llena de retos y promesas. Sociedad de Estudios de Historia Agraria: Documentos de Trabajo. DT-SEHA nº 1804, 2018. Disponível em www.seha,info. Acesso em 02/04/2018.

BERNÁRDEZ SOBREIRA, Antonio; ROMÁN LAGO, Isidro. A penetración do sindicalismo no rural galego de anteguerra. Vigo: Fundación Sindical Edelmiro Otero Calvo, 2006.

BERNÁRDEZ SOBREIRA, Antonio; ROMÁN LAGO, Isidro. Labrando na rebelión. Societarismo e populismo agrario en Galiza. Vigo: A Nosa Terra, 2007.

CABANA IGLESIA, Ana. Estado e ‘cultura de resistencia’: aproximación ao estudo dos mecanismos definidores da conflictividade rural durante o primeiro franquismo. Semata. Ciencias Sociais e Humanidades, nº 19, Guerra, violencia e conflitividade na historia, 2008, p. 259-274.

CABANA IGLESIA, Ana; LANERO TÁBOAS, Daniel. Movilización social en la Galicia rural del tardofranquismo (1960-1977). Historia Agraria, nº 48, 2009, p. 111-132.

CABO VILLAVERDE, Miguel. O Agrarismo.Vigo: A Nosa Terra, 1988.

CABO VILLAVERDE, Miguel. A integración política do pequeno campesinado: o caso galego no marco europeo, 1890-1939. Santiago de Compostela, Tese (Doutoramento) inédita. Universidade de Santiago de Compostela, Departamento de História Contemporânea e de América, 1989.

CAPELÁN, Antón. A cen anos da folga xeral de maio na Coruña. Seis mortos e corenta feridos de bala. A Nosa Terra, nº 1020, 7-13 fev. 2002. Suplemento Historia do movemento obreiro, p. 10-15.

CARDESÍN DÍAZ, José María. M. El mito de la comunidad campesina: ¿crisis de un agente social o crisis de un concepto dentro de las ciencias sociales? In: V Reunión del Seminario de Historia Agraria: La sociedad rural en la España Moderna y Contemporánea. Santiago de Compostela, 1992.

CARDESÍN DÍAZ, José María. Tierra, trabajo y reproducción social en una aldea gallega.(ss. XVIII-XX): muerte de unos, vida de otros. Madrid: MAPA, 1992.

CARMONA, Xoán; De la Puente, L. Crisis agraria y vías de evolución ganadera en Galicia y Cantabria. In: GARRABOU, R. (ed.). La crisis agraria de fines del siglo XIX. Barcelona: Crítica, 1988, p. 181-211.

CASTRO ALFÍN, Demetrio. Agitación y orden en la Restauración. ¿Fin del ciclo revolucionario? Historia Social, nº 5,1989 p. 37-49.

CASTRO ALFÍN, Demetrio. Protesta popular y orden público: los motines de consumos. In: GARCÍA DELGADO, J. L. España entre dos siglos (1875-1931): Continuidad y cambio. Madrid: Siglo XXI, 1991, p. 109-123.

CHAYANOV, Aleksandr Vasilievich. La organización de la unidad económica campesina. Buenos Aires: Nueva Visión, 1985 [1925].

COMÍN, Francisco. Hacienda y economía en la España contemporánea, 1800-1936. Madrid: Instituto de Estudios Fiscales, 1988.

DÍAZ-GEADA, Alba. O papel do sindicalismo labrego no rural galego do tardofranquismo e da transición (1964-1986). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2011.

DÍAZ-GEADA, Alba. Mudar en común: cambios económicos, sociais e culturais no rural galego do franquismo e da transición (1959-1982). Santiago de Compostela, Tese (Doutoramento), Universidade de Santiago de Compostela, Departamento de História Contemporânea e de América, 2013.

DOMÍNGUEZ CASTRO, Luís. Las tierras vinculares orensanas a finales del Antiguo Régimen: origen y formas de explotación. In: FERNÁNDEZ PRIETO, Lourenzo; BALBOA LÓPEZ, Xesús. (eds.). La sociedad rural en la España contemporánea: Mercado y patrimonio. A Coruña-Sada: O Castro, 1996.

DURÁN, José Antonio. A. Agrarismo y movilización campesina en el País Gallego (1875-1912). Madrid: Siglo XXI, 1977.

FERNÁNDEZ PRIETO, Lourenzo. (ed.). Terra e Progreso. Vigo: Xerais, 2000.

FREIRE, Dulce. Os baldios da discórdia: as comunidades locais e o Estado. In: FREIRE, Dulce. et al. (coords.). Mundo rural: Transformação e resistência na Península ibérica (século XX). Lisboa: Colibri, 2004, p. 191-224.

FREIRE, Dulce. Identidades e solidariedades. Assalariados rurais e pequenos agricultores no Sul de Portugal (anos 50-70). In: BERAMENDI, Justo; BAZ, Mª Xesús. (eds.). Memórias e identidades: VII Congreso da Asociación de Historia Contemporánea. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2004. DVD.

FREIRE CEDEIRA, Araceli. En defensa de lo suyo: propiedad y conflictividad social durante el franquismo: los montes vecinales de Cerceda (A Coruña). Santiago de Compostela: Universidade de Compostela, Servizo de Investigación e Intercambio Científico, 2011.

FREIRE CEDEIRA, Araceli. El proceso de devolución de los montes vecinales en mano común: una historia de lucha social por los recursos naturales. In: LANERO, Daniel. (ed.). Por surcos y calles: Movilización social e identidades en Galicia y País Vasco (1968-1980). Madrid: La Catarata, 2013, p. 66-107.

GALESKI, B. Sociología del campesinado. Barcelona: Península, 1977.

GODINHO, Paula. Memórias da resistência rural no Sul. Couço (1958-1962). Oeiras: Celta Editora, 2001.

GONZÁLEZ DE MOLINA, Manuel. Los mitos de la modernidad y la protesta campesina. A propósito de Rebeldes primitivos de Eric Hobsbawm. Historia Social, nº 25, 1996, p. 113-157.

HERVÉS SAYAR, Henrique. e outros (2000): Resistencia e organización. A conflictividade rural en Galicia desde a crise do Antigo Rexime ao Franquismo. In: FERNÁNDEZ PRIETO, Lourenzo. (ed.). Terra e Progreso. Vigo: Xerais, 2000, p. 129-162. (Há versão castelhana, Noticiario de Historia Agraria, nº 13, 1997, p. 165-192).

HOBSBAWM, Eric. Rebeldes Primitivos. Rio de Janeiro: Jorge Zahar Editor, 1970.

ITURRA, Raúl. Antropología económica de la Galicia rural. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1988.

LANERO, Daniel. Entre dictadura e democracia: a conflictividade socioambiental en las Rías Baixas (1959-1980). In: LANERO, Daniel. (ed.). Por surcos y calles: Movilización social e identidades en Galicia y País Vasco (1968-1980). Madrid: La Catarata, 2013, p. 139-172.

MARTINEZ ALIER, Joan et al. Is there a global enviroment justice movement? The Journal of Peasant Studies, 43(3), 2016, p 731-755.

Mc ADAM, Douglas et al. Dinámica de la contienda política. Barcelona: Hacer, 2005.

MORENO GONZÁLEZ, Xoán M. El federalismo gallego en el Sexenio (1868-1874). Santiago de Compostela, Tese (Doutoramento) inédita. Universidade de Santiago de Compostela, Departamento de História Contemporânea e de América, 1978.

MORENO GONZÁLEZ, Xoán M. (1980). Federales y proletarios. Los orígenes del movimiento obrero en Galicia (1868-1874). Estudios de Historia Social, nº 15, 1980.

MORENO GONZÁLEZ, Xoán M; VELASCO SOUTO, Carlos Fco. Conflictividad Social Agraria en la Galicia del siglo XIX: agitaciones antiseñoriales y motines antifiscales. In: I Congreso de Historia Contemporánea. Salamanca: Asociación de Historia Contemporánea, 1992.

NAREDO, José Manuel. Metabolismo económico y deterioro territorial. Tendencias y pespectivas a principios del siglo XXI. In: GARRABOU, Ramón; NAREDO, José Manuel. El paisaje en perspectiva histórica. Zaragoza: Prensas Universitarias de Zaragoza/ Institución Fernando el Católico, 2008, p. 391-412.

OSTROM, Elinor; AHN, T. K. (eds.). Foundations of Social Capital. Cheltenham: Edward Elgar Publishers, 2003.

PÉREZ GARCÍA, José Manuel. Crecimiento agrario y explotaciones campesinas en las Rías Bajas gallegas y en la Huerta de Valencia: un estudio comparativo. In: SAAVEDRA, Pegerto; VILLARES, Ramón (eds.). Señores y campesinos en la Península Ibérica: Siglos XVIII-XX. Barcelona: Crítica, 1991, vol. 2, p. 284-309.

QUIROGA BARRIO, G. Evolución dunha estrutura agraria na Galicia interior: a terra de Viana do Bolo, 1600-1820. Ourense: Museo Arqueolóxico Provincial, 1988.

RICO BOQUETE, Eduardo. Política forestal e repoboacións en Galicia (1941-1971). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Investigación e Intercambio Científico, 1995.

RODRÍGUEZ FERNÁNDEZ, D. A terra e as xentes: Nacer, vivir e morrer na comarca de Celanova ó longo da Idade Moderna. A Coruña: Vía Láctea, 1999.

RUDÉ, George. Revuelta popular y consciencia de clase. Barcelona: Crítica, 1981.

SAAVEDRA, Pegerto. A vida cotiá en Galicia, 1550-1850. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Investigación e Intercambio Científico, 1992. (Há versão castelhana revisitada e acrescentada pelo autor, La vida cotidiana en La Galicia del Antiguo Régimen. Barcelona: Crítica, 1994).

SERRANO ÁLVAREZ, José A. La defensa del comunal y de los usos colectivos, León (1800-1936): ¿una economía moral? Historia Agraria, nº 37, 2005, p. 431-463.

SERRANO ÁLVAREZ, José A. Campesinos, estado y mercado. La conflictividad forestal en el noroeste de España, León (1870-1936). Sociedad Española de Historia Agraria. Documentos de trabajo. DT-SEHA nº 14-02, 2014. Disponível em Acesso em www.seha.info. Acesso em 04/06 /2016.

SERRANO ÁLVAREZ, José A. Forestry conflict in Spain. Rethinking peasant protest and resistance. J Agrar Change 1-17, 2018. Disponível em https://doi.org/10.1111/joac.12293. Acesso em 10/09/2018.

SEVILLA GUZMÁN, Eduardo; GONZÁLEZ DE MOLINA, Manuel. Minifundio y gran propiedad agraria: estabilidad y cambio en la alta Andalucía (1758-1930). In: SAAVEDRA, Pegerto; VILLARES, Ramón. (eds.): Señores y campesinos en la Península Ibérica: Siglos XVIII-XX. Barcelona: Crítica, 1991, vol. 2, p. 88-138.

SEVILLA GUZMÁN, Eduardo; GONZÁLEZ DE MOLINA, Manuel. Ecología, campesinado e Historia. Madrid: La Piqueta, 1993.

SOTO, David; HERRERA, Antonio. El conflicto agrario en la historia contemporánea de España. Nuevas perspectivas de análisis. Vínculos de Historia, nº 3, 2014, p. 75-100.

TARROW, Sidney. El poder en movimiento: Los movimientos sociales, la acción colectiva y la política. Madrid: Alianza, 1997.

THOMPSON, Eduard Palmer. A economia moral da multidão na Inglaterra do século XVIII. Lisboa: Editores Refractários, 2008.

TILLY, Charles. Modelos y realidades de la acción colectiva Popular. Zona Abierta, nº 54/55, 1990.

TILLY, Charles. Grandes estructuras, procesos amplios, comparaciones enormes. Madrid: Alianza, 1991.

VALLEJO POUSADA, Rafael. Pervivencia de las formas tradicionales de protesta: los motines de 1892. Historia Social, nº 8, 1990, p. 3-27.

VALLEJO POUSADA, Rafael. Fiscalidad y fraude fiscal en Galicia en la segunda mitad del siglo XIX. Hacienda Pública Española, 1994/1. Monografía: El fraude fiscal en la Historia de España, 1994.

VEIGA, Xosé Ramón. R. Estructura e dinámica políticas da Galicia liberal (1833-1923). In: CONSTENLA, Gonzalo; DOMÍNGUEZ, Luís. (eds.). Tempos de sermos. Vigo: Universidade de Vigo, 2002, p. 75-102.

VELASCO SOUTO, Carlos Fco. Agitacións campesinas na Galiza do século XIX. Santiago de Compostela: Laiovento, 1995.

VELASCO SOUTO, Carlos Fco. Conflictos sobre montes en la primera mitad del siglo XIX: una etapa en la larga lucha contra la privatización. In: SEBASTIÁN AMARILLA, José Antonio; URIARTE ALLO, Rafael (eds.). Historia y economía del bosque en la Europa del sur (siglos XVIII-XX). Zaragoza, Prensas Universitarias de Zaragoza, col. Monografías de Historia Rural, nº1, 2003, p. 121-141.

VELASCO SOUTO, Carlos Fco. Protesta campesina e proprietarizaçom. A luita pola terra no dealbar do capitalismo. Semata. Ciencias Sociais e Humanidades, nº 19, Guerra, violencia e conflitividade na historia, 2008, p. 159-175.

VELASCO SOUTO, Carlos Fco. Resistência campesina, identidades coletivas e gestom da memória. A luita das comunidades agrárias contra a ditadura na Galiza e Portugal (1939-1975). In: TORRES FEIJÓ, Elías et al. (eds.): Estudos da AIL em Teoria e Metodologia: Relacionamento nas Lusofonias. Santiago de Compostela/Coimbra: Associação Internacional de Lusitanistas, 2015, p. 75-87.

Downloads

Publicado

2021-03-04

Como Citar

VELASCO SOUTO, Carlos F. Conflitualidade rural e comunidade campesina na virada do século XX. Fim de um ciclo ou recomposição adaptativa da estratégia comunitária? Galiza, 1885-1907. HISTÓRIA UNICAP , Recife, PE, Brasil, v. 8, n. 15, p. 85–101, 2021. DOI: 10.25247/hu.2021.v8n15.p85-101. Disponível em: https://www1.unicap.br/ojs/index.php/historia/article/view/1906.. Acesso em: 1 maio. 2024.

Artigos Semelhantes

1-10 de 19

Você também pode iniciar uma pesquisa avançada por similaridade para este artigo.